Episode 6 met Merle Koomans van den Dries van Odin
Merle Koomans van den Dries staat aan het hoofd van supermarktketen Odin. Odin verkoopt biologisch voedsel, waar leveranciers eerlijk voor betaald krijgen. Met meer dan 600 medewerkers is Odin een flinke speler in de biologische markt. Odin heeft 30 eigen winkels, een groothandel, een bezorgdienst en ruim 150 afhaalpunten. Daarnaast heeft Odin een eigen imkerij en boerderij. Al sinds de oprichting in 1983 koopt Odin direct in bij boeren, tuinders, bakkers, slagers, wijnboeren, pastamakers, chocolatiers en vele andere kwaliteitsproducenten. Odin heeft bovendien een bijzondere bedrijfsstructuur. Het is namelijk een steward-owned coöperatie.De oprichters startten het bedrijf vanuit een diepe overtuiging dat de manier waarop we momenteel met afval omgaan, op de schop moest. Voor hen was het dan ook logisch om al in de opstartfase van het bedrijf serieus na te denken over hoe hun missie goed ingebed kon worden.
Odin is 40 jaar geleden opgericht. Vanaf de start was Odin steward-owned. De missie en waarden staan centraal. Bij de oprichting werd die vervat in een grondsteenspreuk. Deze kun je lezen in dit artikel van De Volkskrant.
Een overname door een mega food concern? Daar zaten de oprichters van Odin dus niet op te wachten. En dat is gelukt. Nu de oprichters zelf niet meer dagelijks actief zijn, weten ze dat het bedrijf bij de stewards in goede handen is. Voor Merle betekent het aansturen van het bedrijf dus veel meer dan aansturen op winst en groei.
“Wat heb je nou écht nodig, niet alleen in je koelkast maar in je leven?”
Het bedrijf is steward-owned geworden door het kapitaal van de onderneming te ‘neutraliseren’. Daarvoor hebben de oprichters van Odin een stichting opgericht: Stichting Sleipnir. Sleipnir werd bij de oprichting de economisch eigenaar van het bedrijf. Het economisch eigendom kwam dus als het ware in een ‘kluis’ terecht. Door de jaren heen zijn meer dan 10 andere bedrijven ook bij Sleipnir aangesloten. Zo hebben de bestuurders van de supermarktketen geen prikkel om excessieve winsten te maken die ten koste kunnen gaan van medewerkers, klanten of leveranciers. Of, zoals we zien gebeuren in de traditionele massale voedselindustrie: ten koste van de grond. Producenten worden gedwongen om meer voedsel uit hun grond te persen dan de bodem op een natuurlijke manier kan produceren. Op korte termijn kan dit, door de landbouw te intensiveren met behulp van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Op lange termijn put dit onze bodem uit. Bovendien zijn bestrijdingsmiddelen ongezond voor mens en dier, met moderne ziektes en enorme biodiversiteitsverlies tot gevolg.
Merle is van mening dat het eigendomsvraagstuk voor vele bedrijven vroeg of laat een belemmerende factor is. Bedrijven die met de juiste intentie zijn opgericht, lopen het reële risico om na overnames toch de missie te laten verwateren ten koste van aandeelhouderswaarde. Merle ziet steward-ownership als een voorwaarde voor duurzame transities.
Het bedrijf is constant in ontwikkeling; sinds 2012 is Odin namelijk omgezet naar een coöperatieve steward-owned structuur. Recent verwelkomde Odin het 14.000e klantlid. Er zijn trouwens meer bedrijven die steward-ownership combineren met een coöperatie. Ook online boekenwinkel YouBeDo koos voor deze vorm. Een steward-owned coöperatie verenigt het idee van steward-ownership dat de missie voorop staat (en niet het individuele belang van de leden), terwijl de leden met elkaar de onderneming dragen.
Verder lezen
Profiel in De Volkskrant:
In de rubriek ‘De onderneming’ verscheen eind 2020 dit artikel met de naam ‘De eerlijke supermarkt‘
Nieuwsbericht 24 maart 2022:
Op de Odin website: ‘Odin verwelkom 14.000e lid‘