Bij steward-owned ondernemingen zijn aandeelhouders niet langer de dominante stakeholders van een onderneming. Dat biedt ruimte om – naast het dienen van de missie van een onderneming – stakeholderwaarde te creëren. Dat is goed voor zowel de onderneming als de stakeholders. Volgens de ‘stakeholder theory’ bestaan ondernemingen niet alleen voor aandeelhouders, maar voor alle betrokken stakeholders. Steward-owned ondernemingen blijken volgens meerdere onderzoeken goed te scoren op het dienen van stakeholders, maar hoe dat in de praktijk werkt is nog niet goed onderzocht. Voor haar afstudeeronderzoek van de studie Business and Social Impact aan de Universiteit Utrecht dook Esther Welles in die vraag en vond een aantal interessante inzichten.
De maatschappij vraagt steeds luider aan ondernemingen om niet alleen de belangen van aandeelhouders, maar ook die van andere belanghebbenden beter te dienen: van werknemers tot en met het milieu. Ondernemingen moeten daar iets mee.
Volgens Esther is het voor bedrijven die de stakeholder theory (het willen dienen van de wensen van verschillende typen stakeholders) in de praktijk willen brengen lastig, omdat de structuren van (financieel) eigendom de belangen van ‘founders en funders’ prioriteit geven. Als ondernemingen de stakeholder theory succesvol willen implementeren, is een eigendomsvorm nodig die voorkomt dat een conflict ontstaat tussen de belangen van stakeholders en die van ‘founders en funders’. Steward-ownership kan die eigendomsvorm zijn.
Volgens eerdere onderzoeken blijken steward-owned ondernemingen inderdaad beter in staat om in te spelen op de behoeften van bij een onderneming betrokken stakeholders. Hoe ze dat in de praktijk dan doen kan voor outsiders soms een mysterie zijn.
Esther sprak voor haar onderzoek met oprichters, directeuren en managers van 12 steward-owned ondernemingen uit allerlei sectoren. Sommige van die ondernemingen zijn net gestart en klein, anderen bestaan al tientallen jaren en hebben een omzet van meer dan 100 miljoen euro. De conclusies uit Esthers onderzoek zeggen dus iets over ondernemingen die onderling erg van elkaar verschillen, maar wel allemaal steward-owned zijn.
Vijf redenen waarom steward-ownership volgens de geïnterviewden positief bij kan dragen aan waardecreatie door en voor stakeholders:
1. Borging van de missie
Steward-ownership is een tool om te zorgen dat een onderneming de missie centraal kan stellen en de missie kan waarborgen voor de lange termijn.
2. Geen druk van (financiële) aandeelhouders
Steward-ownership verlost ondernemingen van de druk van aandeelhouders die bijvoorbeeld zouden kunnen eisen om zo snel mogelijk te groeien. Door het ontbreken van strijd met aandeelhouders, houden steward-owned ondernemingen tijd over voor andere zaken.
3. Juridisch bindend
Omdat steward-ownership een juridisch bindende vorm is, worden steward-owned ondernemingen door zowel commerciële als maatschappelijke partners serieus genomen in hun intenties.
4. Balanceren van belangen
De stewards die de controlerende zeggenschap houden in een steward-owned onderneming, kunnen de belangen van verschillende stakeholders afwegen en erop inspelen.
5. Een community bouwen
Steward-ownership helpt ondernemingen om een community te vormen rond de onderneming: stakeholders worden betrokken en kunnen meedenken over beleid en keuzes.
Deze 5 aspecten overlappen elkaar natuurlijk (deels) en worden door elkaar beïnvloedt. Doordat een steward-owned onderneming geen druk van (financiële) aandeelhouders ervaart, is er meer ruimte (in tijd en mogelijkheden) om de belangen van andere stakeholders te dienen en kan een betrokken community rond een onderneming ontstaan die de intentie en missie van de onderneming serieus neemt, omdat steward-ownership juridisch bindend is.
Hoe zorgen steward-owned ondernemingen dan voor ‘stakeholder engagement’? Twee inzichten uit Esthers onderzoek:
Open en actieve communicatie
Steward-owned ondernemingen ervaren een sterke onderlinge afhankelijkheid tussen de onderneming en betrokken stakeholders. Om die reden zoeken steward-owned ondernemingen actief interactie op met stakeholders. In deze interactie zetten steward-owned ondernemingen in op open communicatie over wat goed gaat, wat beter kan en hoe de onderneming en de stakeholders elkaar kunnen helpen. Stakeholders kunnen dus ook invloed hebben op de strategie en het beleid van een onderneming.
Conflicten oplossen
Als tussen de onderneming en een stakeholder een conflict ontstaat, zijn steward-owned ondernemingen geneigd om te zoeken naar consensus. De onderneming heeft daarbij niet als doel de beste oplossing voor zichzelf te behalen, maar een oplossing te vinden die zowel voor de onderneming als de stakeholder werkt. Soms kan dat zelfs even ten koste gaan van de missie, wat niet wil zeggen dat het dienen van de belangen van stakeholders belangrijker is dan de missie. Steward-owned ondernemingen kunnen dus pragmatisch zijn en meebuigen, maar verliezen hun doel niet uit ogen.
Er wordt steeds meer van ondernemingen verwacht dat ze de stakeholder theory implementeren, maar dit kan een uitdaging zijn als een onderneming geen eigendomsstructuur heeft die voldoende ruimte biedt voor het dienen van andere stakeholders.
Een conclusie van Esthers onderzoek is dat steward-ownership een interessant model is voor ondernemingen die met de stakeholder theory aan de slag willen, omdat het een onderneming geloofwaardig maakt, meer ruimte geeft voor het betrekken van stakeholders, het vormen van een community en het balanceren van verschillende belangen.
Tot slot: Steward-owned ondernemingen ervaren het volgens het onderzoek als een uitdaging dat het concept steward-ownership nog relatief onbekend is. Dit zorgt ervoor dat het veel geld en tijd kost om een onderneming steward-owned te maken. Vanuit We Are Stewards werken we aan de bekendheid van steward-ownership en binnenkort publiceren we juridische blauwdrukken die een goed startpunt kunnen zijn voor ondernemingen die hun eigendomsstructuur willen wijzigen. Wat ons betreft zou het geweldig zijn als er een speciale rechtsvorm komt voor steward-ownership: dat helpt met de bekendheid en erkenning en maakt de keuze voor steward-ownership laagdrempeliger.