Veelgestelde vragen over steward-ownership
Quint en Ayla zijn al jaren bevriend. Terwijl Quint carrière maakt bij een multinational, is Ayla al weer een tijdje zelfstandig ondernemer. Ayla kan niet wachten om Quint te vertellen over haar nieuwe bedrijfsidee. Ze ontmoeten elkaar in een café om bij te praten.
Q: Hey Ayla, tijdje niet gesproken. Drukte op het werk hè, je kent het. Hoe gaat het met jou?
A: Nou Quint, ze hebben mazzel met jou, daar bij Awold. Ik zou zeggen dat een promotie wel op zijn plaats is! Met mij gaat het eigenlijk erg goed. Hoe gaat het met jou?
Q: Haha, dankjewel. Met mij gaat het ook goed! Ik hoorde dat je een idee voor een nieuw bedrijf hebt?
A: Dat klopt! Het idee is om kleine boerderijen in verstedelijkte gebieden te starten, met als doel natuur terug te brengen in de stad en bij te dragen aan lokale voedselvoorziening. Het gaat ‘Tiny Farm BV’ heten.
Q: Dat klinkt als helemaal van deze tijd. Daar kun je vast rijk mee worden als je het succesvol neerzet en daarna verkoopt!
A: Wie weet, maar dat is niet mijn bedoeling. Ik wil er natuurlijk goed mee verdienen, maar ik wil bovenal de missie van het bedrijf centraal stellen. Daarom ga ik de eigendomsstructuur van het bedrijf zó inrichten, dat het verkopen van het bedrijf onmogelijk wordt en winst niet een doel op zich kan worden. Ik wil mijn bedrijf steward-owned maken.
Q: Ok, klinkt mooi! Maar wat is steward-owned?
A: Steward-ownership is een manier om het eigenaarschap van een bedrijf in te richten. In deze structuur worden zeggenschap en economisch eigenaarschap van elkaar gescheiden. Stewards hebben het zeggenschap en bepalen de koers. Zij bezitten de steward-aandelen. Alleen werknemers van het bedrijf kunnen steward worden. Investeerders hebben economisch eigenaarschap. Zij bezitten investeerder-aandelen. Het meest gangbaar is dat deze aandelen op termijn tegen een vooraf bepaalde prijs teruggekocht worden door het bedrijf.
Q: Waarom zou je je bedrijf steward-owned maken?
A: De steward-ownership structuur stelt ondernemers in staat om de missie van hun bedrijf altijd leidend te laten zijn. Investeerders kunnen geen directe invloed uitoefenen op de bedrijfsvoering. Zo kan het bedrijf geen speelbal van investeerders worden. Dit betekent dat beslissingen niet meer gestoeld zijn op winstmaximalisatie op de korte termijn, maar juist worden genomen in het belang van het bedrijf zélf.
Q: Is dat net zoiets als een B-corp?
A: Het B-corp certificaat geeft aan dat een bedrijf aan bepaalde standaarden voldoet op het gebied van impact op het milieu en de maatschappij en transparant opereert. Fantastisch! Een dergelijk certificaat kan echter niet verankeren dat een bedrijf aan deze standaarden blijft voldoen. Bij een steward-owned bedrijf blijft de missie altijd leidend. Steward-ownership ligt dus in zekere zin in het verlengde van een B-corp certificering. Tegelijkertijd behelst het een ander type principe, omdat een verantwoorde vorm van eigenaarschap centraal staat.
Q: En coöperaties dan? Lijkt dat erop?
A: Bij een coöperatie zijn de leden eigenaar. Elk lid bezit één stem, net als in een land met een democratisch stelsel. Deze stemgerechtigden hebben zowel de steward-aandelen (stemrecht) als de investeerder-aandelen (economisch recht) waar ik het eerder over had. Bij steward-ownership zijn deze typen aandelen van elkaar gescheiden. Mensen kunnen in de regel geen aandelen van beide typen bezitten. Ondanks dit verschil, is het goed mogelijk om een coöperatie steward-owned te maken!
Q: Juist. En hoe zit het eigenlijk met de oprichters, kunnen die ook geen economische aandelen bezitten?
A: Zij vormen een uitzondering op de regel dat de eigenaarschapstypen gescheiden zijn. Omdat zij zich vaak met tijd en geld hebben ingezet om het bedrijf op te zetten, kunnen zij aanspraak maken op oprichter-aandelen. Ook in die aandelen liggen economische rechten besloten. Net als bij investeerder-aandelen, is de meest gangbare afspraak dat zulke aandelen op termijn teruggekocht worden door het bedrijf. Het bedrijf koopt de aandelen tegen een vooraf bepaalde maximale waarde die in verhouding staat tot de inbreng van de oprichter(s).
Q: Juist ja. Je hebt dus steward-, investeerder- en oprichter-aandelen?
A: Ja, en er is nog een laatste type! Als kers op de taart is er een zogeheten gouden aandeel. Dat zit als volgt. Omdat steward-ownership nog geen rechtsvorm is, waakt een stichting over de borging van de structuur. Er zijn verschillende stichtingen die die rol op zich nemen, maar je kunt natuurlijk ook zelf een stichting oprichten. Het gouden aandeel wordt ook wel het ‘veto aandeel’ genoemd. Dit aandeel dient er louter toe om de eigendomsstructuur in stand te houden. Wanneer die in een specifiek bedrijf in het geding dreigt te geraken, zal de houder een veto-stem uitbrengen om dit te voorkomen. De scheiding en regels van alle aandelen blijven zo intact.
Q: Interessant. Dus als je een steward-owned bedrijf wil maken, moet ik een aandeel met veto-rechten afstaan aan een stichting.
A: Dat klopt. Dat kan bijvoorbeeld aan de Duitse of Zwitserse Purpose Stiftung, of aan de Nederlandse Stichting De Prioriteit.
Q: Waar gaat de winst van een steward-owned bedrijf eigenlijk naartoe?
A: Winst dient ten eerste het bedrijf zelf: een deel wordt geherinvesteerd in onderzoek en ontwikkeling. Er zijn verschillende manieren om met de overige winst om te gaan. Zo kan het gebruikt worden om investeerders en oprichters financieel te compenseren door een deel van hun aandelen terug te kopen. Wanneer de investeerders en oprichters eenmaal zijn uitgekocht, is het bedrijf vrij om de winst volledig naar eigen inzicht te gebruiken ten behoeve van het bedrijf en de maatschappij. Vaak wordt ervoor gekozen om een stichting op te richten om het economisch eigendom te houden en dividenduitkeringen te doneren aan maatschappelijke projecten.
Q: Is het eigenlijk nog wel jouw bedrijf als je het steward-owned maakt?
A: Absoluut! Sterker nog, doordat investeerders geen stemrecht hebben, hebben oprichters juist meer vrijheid om de missie van het bedrijf te dienen.
Q: Is jouw bedrijf dan nog wel interessant voor investeerders als je het steward-owned maakt?
A: Het is helaas waar dat veel investeerders het nog te spannend vinden om steward-owned te investeren. Het niet hebben van stemrecht is eng. Ook hebben veel investeerders geen evergreen horizon. Venture capital investeerders willen hun geld eruit kunnen halen voordat een fondstermijn afloopt en zullen hun stemrecht gebruiken om dat desnoods ten koste van de onderneming te doen. Ook is bij steward-ownership vaak sprake van een gemaximeerde winst als vergoeding voor het risico. Voor investeerders is een gezond rendement te behalen, maar je zo dienstbaar opstellen is voor veel van hen best vreemd.
Q: Ik snap dat niet elke investeerder daar in mee wil gaan…
A: Misschien komt het op het eerste gezicht niet heel interessant over. De vraag is echter: wat wil een investeerder eigenlijk bereiken? Als een investeerder erop uit is om in zo’n kort mogelijke tijd zo veel mogelijk winst uit een bedrijf te trekken, is steward-ownership inderdaad geen aantrekkelijke optie. Als het belang van een financieel zelfredzaam en gezond bedrijf zo veel mogelijk in acht wordt genomen, biedt een investering in een steward-owned bedrijf echter wél uitkomst. Investeren in steward-owned bedrijven is interessant voor investeerders die geloven dat de missie van het bedrijf centraal moet staan.
Q: Hmm, daar zit wel wat in. De nadruk verschuift dus van winstmaximalisatie op de korte termijn, naar het bedrijf en de missie van het bedrijf?
A: Precies. En omdat het bedrijf centraal staat, bestaan steward-owned bedrijven veel langer en zijn op de lange termijn óók nog eens winstgevender. Economisch gezien is steward-ownership dus ook interessanter!
Q: Nou, dat is nogal wat, misschien moet ik dat eens aan de aandeelhouders van Awold vertellen!