Hoe gezond is ons zorgsysteem eigenlijk? Verscheidene media hebben de afgelopen paar jaren misstanden bij verschillende zorgbedrijven aan het licht gebracht.
Hoe kan het mis gaan?
Als een zorgbedrijf aandeelhouders heeft, ligt het risico op de loer dat de missie in de praktijk gewijzigd wordt van ‘zorgverlening binnen een financieel gezond kader’, naar ‘zorgverlening binnen een zodanig financieel kader, dat deze geld oplevert voor aandeelhouders’. Winstdoelstellingen worden daarmee misschien wel belangrijker dan goede zorg.
Tweede Kamerlid Corinne Ellemeet (GroenLinks), deed een initiatiefvoorstel om deze ‘achterkamertjeswinst’ in de zorg aan te pakken. “Het systeem krijgen we nooit helemaal waterdicht, daarvan ben ik me terdege bewust”, aldus Ellemeet, “maar wat mij betreft gaan we zo ver mogelijk, door bijvoorbeeld ook winstuitkering via bepaalde BV-constructies te verbieden.”
“De BV is niet het probleem”, stelt minister van Volksgezondheid, Hugo de Jonge. “De BV kan nuttig zijn in de zorg, bijvoorbeeld voor het aantrekken van investeringen, maar ook voor het spreiden van risico’s. Ook bij een stichting of NV is niet uitgesloten dat er geld weglekt uit de zorg. Het kabinet wil daarom niet het gebruik van specifieke rechtsvormen uitsluiten.”
De BV-constructie an sich is inderdaad niet het probleem, maar aandeelhouders die ongeremd winst uit een zorgbedrijf kunnen halen, zijn wel een probleem. Eigendom is daarbij een sleutel en kan, óók bij BV’s, anders worden vormgegeven.
Winst van de zorgonderneming in dienst van de missie
Hoe borgen we dat de veelal met gemeenschapsgeld betaalde opbrengsten van een zorgonderneming ook weer aan zorgverlening worden besteed?
De voorwaarden:
- De missie is leidend: De zorgondernemers (en medewerkers) zorgen er voor dat de werkzaamheden ten aller tijde gericht zijn op de missie van de onderneming, namelijk ‘de best mogelijke zorg, binnen een financieel gezond kader’.
- Winst mag, maar is geen doel: Een zorgonderneming moet natuurlijk financieel gezond zijn, maar mag geen vehikel zijn voor winstmaximalisatie ten behoeve van de aandeelhouders.
De vorm van eigendom is essentieel om deze voorwaarden te borgen. Steward-ownership is daar een goed middel voor. Daarbij gelden 3 uitgangspunten:
- De onderneming is ‘van zichzelf’ en kan niet verkocht worden.
- De onderneming wordt bestuurd door de betrokken zorgspecialisten (‘stewards’) die sturen op basis van de missie en geen enkele baat hebben bij winstmaximalisatie.
- Eventuele investeerders doen mee tegen redelijke rendements-afspraken, zonder dat ze daarbij enige zeggenschap krijgen over de koers van het bedrijf.
Aanzet voor een nieuw fundament voor ondernemingen in de zorgsector
Creatief boekhouden sluit je nooit uit en de liefde voor geld is een ziekte die moeilijk te behandelen blijkt. Maar er zijn gelukkig heel veel zorgondernemers die het écht goed doen en er baat bij hebben als ze hun intenties in de eigendomsvorm van het bedrijf kunnen verankeren, voor vandaag, voor morgen en voor over tientallen jaren als de ondernemer zelf niet meer aan het roer staat.
Is dit utopisch?
Volstrekt niet. Dit zou toch eigenlijk normaal moeten zijn? Zorgondernemers en aandeelhouders die zich ten koste van een zorgbedrijf en patiënten verrijken, is de wereld op zijn kop. Het is juist raar om te bedenken dat dat op de langere duur stand kan houden.
Steward-ownership in de zorg begint bij ondernemers die het anders willen, maar ook bij belangrijke stakeholders rond deze bedrijven. Er is een groeiend aantal ondernemingen dat volgens de principes van steward-ownership ingericht is! De meest bekende is misschien wel de Duitse multinational Bosch. Iets dichterbij: biologische supermarkt Odin. En voorbeelden uit de zorgsector zijn onder andere thuiszorgbedrijven Amada Zorgcollectief uit Bergen, Pallium zorgbemiddeling uit Maastricht en sinds kort: psychiatrische zorgverlener BuurtzorgT.
—
icon in afbeelding door Sergey Demushkin