Jonneke de Koning doet samen met Marlon van den Boom – Burgerhof onderzoek naar post-groei waardecreatie bij steward-owned bedrijven en coöperaties. We spraken Jonneke de Koning over het onderzoek.
Waar gaat jullie onderzoek over?
We onderzoeken ecologische, sociale en participatieve waardecreatie bij coöperaties en steward-owned bedrijven in Nederland. We zagen in de praktijk dat veel bedrijven een maatschappelijke purpose nastreven, maar die wordt vaak opgeofferd voor winst. Kijk maar naar Unilever en The Body Shop. Bij bedrijven met conventionele eigendomsstructuur loopt de purpose een zeker risico. We wilden graag kijken naar alternatieve structuren waarin eigendom anders ingericht is en de purpose beschermd is. We zijn op zoek gegaan naar praktijken (cases) waarin ecologische, sociale en participatieve waarde gecreëerd wordt door bedrijven. Onze hypothese is dat als de purpose beschermd wordt, bedrijven beter in staat zijn om ecologische, sociale en participatieve waardecreatie succesvol uit te voeren. Ecologische waarde gaat over de impact op het milieu, sociale waarde gaat over de impact op de maatschappij en participatieve waarde gaat over de waarde voor betrokken stakeholders (zoals medewerkers en klanten).
Wat is jullie achtergrond en welke instellingen zijn betrokken?
Ik ben docent opleiding Ondernemerschap en Retailmanagent. Dit onderzoek doe ik samen met Marlon van der Boom, docent HRM en onderzoeker bij Avans Hogeschool. Het onderzoek vindt plaats vanuit het Centre of Expertise Brede Welvaart en Nieuw Ondernemerschap bij Avans onder leiding van lector Kai Morel. Het vormt ook onderdeel van mijn PhD onderzoek bij Avans Hogeschool en Universiteit Wageningen, onder leiding van promotor en supervisor is Jos Bijman. Partners in dit onderzoek zijn We Are Stewards, de Nationale Coöperatieve Raad, Bord&Stift en Economy for the Common Good.
Jullie kijken naar zowel steward-owned bedrijven als coöperaties. Waarom die keuze?
Bij zowel bedrijven die in handen zijn van leden als bij bedrijven die in handen zijn van stewards, zijn de stemrechten niet in handen van externe investeerders. Wat dat betreft zijn beide eigendomsvormen afwijkend van conventioneel ingerichte bedrijven, waar bedrijfseigendom kan liggen bij eigenaren op afstand. Onze verwachting is dat bij zowel steward-owned bedrijven als coöperaties meer ruimte is voor ecologische, sociale en participatieve waardecreatie. Wel zijn er enkele verschillen tussen de twee eigendomsvormen: Bij steward-owned bedrijven wordt de winst vaak terug in het bedrijf geïnvesteerd. Bij coöperaties kan dat ook, maar kan de winst ook uitgekeerd worden aan de leden. Bij steward-owned bedrijven zijn de financiële drijfveren mooi gescheiden van de governance, bij coöperaties is een eigenschap dat de governance per definitie democratisch is.
Wat is er tot nu toe uit het onderzoek gekomen?
We hebben best practices verzameld op basis van theorie van Economy for the Common Good. Economy for the Common Good is een van oorsprong Oostenrijkse beweging van bedrijven die een positieve bijdrage willen leveren aan de maatschappij. Net als bij B Corp kunnen bedrijven zich laten toetsen en certificeren. In dit geval met de Common Good Matrix. We hebben de Common Good Matrix vergeleken met andere modellen, waaronder de indicatoren van B Corp. De Economy for the Common Good methode was geschikt omdat deze past binnen post-groei economie. Participatie werd in de Common Good Matrix meer meegenomen. Op basis van de elementen van de Common Good Matrix hebben we zes bedrijven geanalyseerd middels interviews. Daarmee hebben we 63 praktijken van ecologische, sociale en participatieve waarde geïdentificeerd. Een voorbeeld van ecologische waarde is investeren in biodiversiteit, zoals Odin doet, die op hun eigen boerderij zaadvaste rassen teelt. Odin heeft ook een mooi voorbeeld van sociale waarde: de hoogst verdienende medewerker verdient maximaal zes keer zoveel als de laagst verdienende medewerker. Of een heel ander voorbeeld: bij The Shore streven ze zo kort mogelijke ketens met leveranciers na. Hun koffie komt bijvoorbeeld direct bij een koffieboer uit Peru vandaan. Een voorbeeld van participatieve waardecreatie: Berenschot heeft een werknemersraad die meer zeggenschap heeft dan gebruikelijk, zo wordt één van de stewards van Berenschot gekozen door de werknemers.
Het onderzoek is nog niet af, maar de voorlopige conclusie is dat post-groei waardecreatie mogelijk is bij bedrijven die hun maatschappelijke purpose kunnen beschermen. De cases laten dat zien. Een interessante volgende onderzoeksvraag kan zijn of steward-owned en coöperatieve structuren versterkend werken. Bij Odin, een steward-owned coöperatie, zagen we namelijk de meeste praktijken rondom ecologische, sociale en participatieve waardecreatie. Odin is een echt multi-stakeholder bedrijf. Zowel consumenten, winkeliers, medewerkers als kapitaalverschaffers kunnen lid worden. Bovendien heeft Odin de kapitaalkant goed afgedekt in hun eigendoms- en governancestructuur.
In het proefschrift van Jonneke staat post-groei centraal. De komende tijd gaat Jonneke aan de slag om verschillende manieren om post-groei waardecreatie te meten met elkaar te vergelijken.
Wil je meer weten over post-groei waardecreatie bij steward-owned bedrijven en coöperaties? Lees meer in deze presentatie (in het Engels)