De transitie naar een circulaire economie vraagt niet alleen om een herontwerp van producten en diensten, maar ook om een herontwerp van het eigendom en de financiering van bedrijven. Steeds meer circulaire ondernemers vragen zich af: hoe borg je je missie op de lange termijn en hoe voorkom je dat druk van aandeelhouders je circulaire principes ondermijnt? Steward-ownership kan een oplossing bieden: bij steward-ownership staat de missie van het bedrijf centraal. Dat biedt ondernemers, investeerders, medewerkers, klanten en andere stakeholders zekerheid. Drie pionierende bedrijven – Biosphere Solar, Blade-Made en Fresh Ventures Studio – laten zien hoe steward-ownership en circulair ondernemen hand in hand gaan.
Maak kennis met de pioniers
Biosphere Solar ontstond als studieproject bij de TU Delft met als doel om een écht circulair zonnepaneel te ontwerpen. Wat begon als onderzoek groeide al snel uit tot een baanbrekende vinding. Na het winnen van meerdere innovatie competities werd in 2023 Biosphere Solar officieel een BV, gedreven door de kernwaarden circulariteit, eerlijkheid en transparantie. Waar andere bedrijven zich beperken tot recycling, richt Biosphere Solar zich op hergebruik, reparatie en hoogwaardige recycling, zodat materialen in de ‘loop’ blijven. De missie van Biosphere Solar: de zonne-industrie radicaal verduurzamen door écht circulaire panelen mogelijk te maken.
Blade-Made begon ooit als een experimenteel project binnen architectenbureau Superuse, een bureau dat zich richt op circulair design. De vraag waar het project mee startte was simpel: wat kunnen we doen met afgedankte windturbinebladen? Het antwoord bleek veelzijdig. Sinds 2008 bedacht en realiseerde Superuse innovatieve toepassingen zoals speeltuinen, gevelbekleding en straatmeubilair, waarmee het niet alleen afval voorkomt, maar ook de levensduur van bladen met tientallen jaren verlengt. In tegenstelling tot traditionele recyclingbedrijven zet Blade-Made hele windturbinebladen in als constructieve elementen, wat perfect past binnen hun visie op de circulaire economie. Door waarde te behouden en te verhogen, tonen ze aan hoe hergebruik op grote schaal de toekomst van duurzaam design kan worden.
Fresh Ventures Studio is een ‘venture builder’ die zich richt op circulaire en regeneratieve startups in de voedseltransitie en hen helpt de uitdagingen van de vroege fase te overwinnen. Ze zien een structureel tekort aan financiering en ondersteuningsmodellen voor impactgedreven ondernemingen die echte systeemverandering nastreven. Fresh Ventures Studio vult dit gat door niet alleen kapitaal, maar ook strategische begeleiding en een sterk netwerk beschikbaar te stellen, zodat vernieuwende bedrijven in de voedselindustrie van start kunnen.
Steward-ownership, een logische keuze
Deze circulaire ondernemingen streven naar een systeemverandering: van een lineaire economie, waarin grondstoffen verloren gaan, naar een circulair model waarin producten en materialen hun waarde behouden. Dit vraagt niet alleen om een herontwerp van producten en diensten die het bedrijf levert, maar ook van de ondernemingsvorm. Steward-ownership kan hier een oplossing voor bieden. Het eerste principe van steward-ownership is ‘zelfbestuur’: Zeggenschap op het niveau van de aandeelhouder ligt bij betrokken stewards die de missie van het bedrijf voorop stellen. Het tweede principe van steward-ownership is ‘winst dient de missie’: Winst blijft zoveel mogelijk binnen het bedrijf en investeerders en oprichters worden eerlijk vergoed voor hun bijdragen. Veel steward-owned startups bieden aan aandeelhouders een ‘gecapped’ rendement (een gemaximeerde vergoeding, waarna de aandeelhouders geen vergoeding meer krijgen).
Voor Biosphere Solar was de keuze voor steward-ownership een logische stap.‘‘We willen trouw blijven aan onze missie’’ In het geval van Biosphere Solar worden alle stemgerechtigde aandelen gehouden door een stichting die de missie van de onderneming steunt. Dit zorgt ervoor dat beslissingen in lijn blijven met de langetermijnvisie van het bedrijf. Voor Biosphere Solar is een groot voordeel dat het de geloofwaardigheid versterkt: stakeholders zien dat het bedrijf werkelijk toegewijd is aan zijn missie.
Blade-Made heeft een vergelijkbare structuur, waarbij een stichting de zeggenschap beheert en waarborgt dat het bedrijf zich blijft inzetten voor circulair hergebruik. “Steward-ownership zorgt ervoor dat de principes waarmee we werken geborgd blijven, ook als wij er zelf ooit niet meer zijn.” Dit geeft het bedrijf de zekerheid dat het zich volledig kan blijven focussen op een broodnodige systeemverandering en dat winstmaximalisatie voor aandeelhouders nooit de overhand kan krijgen.
De Fresh Ventures startups experimenteren met hybride steward-owned structuren, waarbij investeerders soms wel zeggenschap krijgen, of winstrecht nog niet ‘gecapped’ wordt.
Uitdaging: van lineair naar circulair investeren
Hoewel steward-ownership veel voordelen biedt, zijn er ook uitdagingen. Een van de grootste struikelblokken is het ophalen van kapitaal. Traditionele investeerders zijn gewend aan een model waarin zij aan kunnen sturen op een zo lucratief mogelijke exit: een lineair model van investeren. Bij steward-ownership werkt dit anders: de onderneming is erop ingericht om te bestaan (to exist, not to exit). Dat betekent dat investeerders vergoed worden uit de winst die een onderneming zelfstandig weet te genereren: een circulair model van investeren.
Zelfs investeerders die in circulaire ondernemingen willen investeren, zijn vaak (nog) niet geëquipeerd om te kunnen investeren op een circulaire manier. Fresh Ventures Studio ziet dit ook: “Steward-ownership vraagt om een andere manier van financieren. Traditionele investeerders zoeken een snelle exit, terwijl wij juist kijken naar stabiliteit en langetermijnwaarde.” Fresh probeert deze kloof te overbruggen door zelf geld beschikbaar te stellen en door te helpen vervolgfinanciering los te krijgen.
Het model van Biosphere Solar maakt dat het bedrijf aantrekkelijk is voor investeerders die ook willen dat de missie centraal blijft staan. De ondernemers van Biosphere Solar zien het als een kans om met gelijkgestemden de energietransitie te versnellen.
Voor Blade-Made zit de uitdaging meer in het feit dat circulair ondernemen voor zowel subsidies als financiers nog niet altijd in een hokje past. “Het blijkt lastig om precies in het goede vakje te vallen.”
Een nieuwe standaard voor de circulaire economie
De transitie naar een circulaire economie vraagt niet alleen om een herontwerp van producten en diensten, maar ook om een herontwerp van het eigendom en de financiering van bedrijven. Waar investeerders gewend zijn om te sturen op een lucratieve exit, biedt steward-ownership een circulaire kijk op investeren, waarbij de missie en het duurzame succes van de onderneming voorop komen te staan. In een circulaire economie vragen investeerders niet naar je exit strategie, maar naar je exist strategie!
Steward-ownership en circulair ondernemen vormen een krachtige combinatie. Pioniers als Biosphere Solar, Blade-Made en Fresh Ventures Studio laten zien hoe het kan werken.
Wil jij ook aan de slag met steward-ownership in de circulaire economie? We denken graag met je mee!
