Steward-ownership en zelfsturing kunnen een onderneming helpen om de missie centraal te blijven stellen. Hoe werkt dat in de praktijk? Om daar antwoord op te geven onderzocht Morgan Logan de snelgroeiende zorgorganisatie BuurtzorgT en interviewde 12 betrokkenen.
BuurtzorgT
BuurtzorgT is een aanbieder van geestelijke gezondheidszorg in Nederland. Het bedrijf richt zich op patiënten met complexe psychiatrische en sociale problematiek. Het bedrijf is in 2013 opgericht door Nico Moleman en Jos de Blok. Moleman: “De belangrijkste reden om BuurtzorgT te starten was om psychiatrische zorg bij mensen thuis te brengen. Normaal gesproken zijn er in de geestelijke gezondheidszorg twee opties. Je kunt mensen ambulant behandelen, dat wil zeggen dat ze naar een gebouw komen en daar behandeld worden en daarna naar huis gaan. De tweede optie is dat je mensen in een ziekenhuis opneemt. De eerste optie wordt gebruikt bij milde problemen en de tweede optie bij ernstige problemen. Maar er is – of beter gezegd was – geen tussenweg. BuurtzorgT springt in dat gat.” BuurtzorgT was vanaf het begin zelfsturend en in 2021 werd BuurtzorgT ook steward-owned. In 2025 heeft BuurtzorgT zo’n 500 medewerkers.
Op deze tien manieren helpen zelfsturing en steward-ownership BuurtzorgT om de missie centraal te stellen:
Zelfsturende teams
- Autonome professionals
Binnen de zelfsturende teams hebben alle teamleden veel ruimte voor autonomie. Er is geen gestandaardiseerde manier van werken en er is veel vrijheid voor medewerkers om zelf besluiten te nemen die voor een bepaalde patiënt of situatie het beste zijn. Deze ‘professionele autonomie’ zorgt er voor dat betere zorg geleverd kan worden. Autonomie komt ook terug in de groei en ontwikkeling van de organisatie: groei gaat niet volgens een uitgedacht plan, maar organisch en ‘vrij’ (op basis van behoeften). Doordat groei geen doel op zich is, komt de missie door groei niet onder druk te staan. - Unieke aanpak
Ondanks de vrijheid, hebben alle teamleden helder voor ogen wat de unieke aanpak van BuurtzorgT is: patiënten in hun eigen sociale context behandelen. Binnen die kaders is alle ruimte, maar de kaders staan niet ter discussie. Daarnaast is de keuze voor zelfsturing ook kraakhelder: er is geen hiërarchie en er zijn geen complexe structuren: het werk is daardoor simpeler en de volle aandacht kan naar het leveren van goede zorg. - Intrinsieke motivatie
Door deze manier van werken trekt BuurtzorgT medewerkers aan met een sterke intrinsieke motivatie. Iedereen maakt op zijn of haar eigen manier een connectie met de missie en dat geeft veel voldoening. Veel teamleden zien hun team als een klein bedrijf: die kijk past bij een ondernemende houding waarin je verantwoordelijkheid voelt om bij te dragen aan het succes. - Vertrouwen
Tot slot is vertrouwen een belangrijk uitgangspunt: vertrouwen in elkaars kunde en expertise als professional. Dat gaat verder dan vertrouwen tussen collega’s. BuurtzorgT’ers hebben het positieve mensbeeld dat iedereen vanuit goedheid handelt, potentieel heeft en gewaardeerd mag worden. Hierdoor ontstaat ook veel vertrouwen tussen patiënten en BuurtzorgT’ers.
Zelfbeheer: zeggenschap bij stewards
De stewards van BuurtzorgT vervullen een actieve rol: alle stewards zijn als medewerker bij de organisatie betrokken en besteden ongeveer een vijfde van hun tijd aan hun rol als steward (ter vergelijking: bij sommige steward-owned bedrijven zetten de stewards zich 40 tot 60 uur per jaar in vanuit hun rol als steward).
- Onderwijs en bewustzijn
De stewards zetten zich in om teamleden te informeren over de waarden van BuurtzorgT en over zelfsturing. Dat doen ze bijvoorbeeld met een intensieve training voor nieuwe medewerkers en opfriscursussen voor bestaande medewerkers. Daarnaast is er voor medewerkers een kaderboek en een publiek beschikbaar boek over de manier van werken bij BuurtzorgT. Tot slot bieden de stewards ruimte voor vragen, reflectie en ontwikkeling. - Support en begeleiding
De stewards bezoeken alle teams en luisteren naar wat medewerkers zeggen dat nodig is. Daardoor ontstaat een goed beeld van hoe de missie in de praktijk vorm krijgt en welke uitdagingen bestaan. Het is uniek dat een aandeelhouder zo actief op zoek gaat naar inzichten. Doordat de stewards zelf ook medewerkers zijn, kunnen ze vanuit ervaring support en begeleiding bieden aan teamleden. - Openheid en transparantie
De stewards zijn goed benaderbaar, waardoor vragen en uitdagingen nooit lang blijven liggen. Daarnaast zorgen de stewards er zelf ook voor dat informatie snel en open gedeeld wordt. De kaarten worden dus niet tegen de borst gehouden, waardoor iedereen de juiste informatie heeft en zijn rol kan nemen in het realiseren van de missie. - Behoeften van belanghebbenden
De stewards zetten zich in om de behoeften van belanghebbenden met elkaar in lijn te brengen, zowel intern als extern. En als het nodig is, beschermen ze de organisatie tegen externe invloeden die het realiseren van de missie kunnen schaden. Het is voor BuurtzorgT belangrijk om flexibel te blijven en in te spelen op externe ontwikkelingen.
Missiegericht kapitaal
Het tweede principe van steward-ownership is dat winst de missie dient. Dat betekent dat de onderneming kapitaalverschaffers nodig heeft die zich daarin kunnen vinden. BuurtzorgT heeft met Purpose Evergreen Capital (PEC) een investeerder gevonden die wat dat betreft goed matcht.
- Missie steunen
BuurtzorgT had in 2021 behoefte aan groeikapitaal om nieuwe teams te kunnen starten en meer patiënten te kunnen helpen. Met hun investering draagt PEC dus direct bij aan het realiseren van de missie op korte termijn. De oprichters van BuurtzorgT waren huiverig om een investeerder aan boord te halen die zelfsturing niets zou vinden. PEC wilde de organisatie hier juist in steunen. Zowel PEC als BuurtzorgT streven positieve maatschappelijke impact na. Voor beide is winst geen doel, maar een middel om hun missie te realiseren. - Autonome organisatie
Bovendien steunt PEC de autonomie van BuurtzorgT ook voor de lange termijn. Door de steward-owned structuur heeft PEC geen zeggenschap. BuurtzorgT kan hierdoor autonoom de eigen koers bepalen. Daarnaast heeft PEC slechts beperkt winstrecht. BuurtzorgT kan de investeerder op elk moment uitkopen door de investering met een vooraf bepaald dividend terug te betalen. Zodra dat gebeurd is, kan alle winst ingezet worden voor het realiseren van de missie.
Zelfsturing en steward-ownership kunnen ook los van elkaar gebruikt worden, maar bij BuurtzorgT zijn ze met elkaar verweven en versterken ze elkaar. Andere organisaties die beide concepten met elkaar combineren zijn Voys, Bord&Stift, Regelink, Squarewise en CrowdBuilding.
In de scriptie van Morgan Logan lees je meer over de 10 manieren waarop BuurtzorgT met zelfsturing en steward-ownership de missie centraal stelt.