De Tweede Kamer stemde op dinsdag 16 april 2024 voor een motie om de regering te verzoeken een voorstel voor een ‘rentmeestervennootschap’ uit te werken; een rechtsvorm voor steward-owned bedrijven. De motie was een gezamenlijk initiatief van Joost Sneller van D66 en Femke Zeedijk van NSC en kreeg brede steun in de Kamer.
Met een team van academici, juristen en steward-owned bedrijven werken we al een tijdje aan het bepalen van de uitgangspunten voor zo’n mogelijke rechtsvorm. De rentmeestervennootschap moet het onder andere eenvoudiger maken voor ondernemers om voor steward-ownership (in de motie het rentmeestermodel genoemd) te kiezen.
Bij een traditionele vennootschap (B.V.) hebben de aandeelhouders zowel de zeggenschap als het financieel belang. Kenmerkend voor het rentmeestermodel is dat de onderneming geen aandeelhouders in traditionele zin heeft; de zeggenschap en het financieel belang zijn bij het rentmeestermodel van elkaar gescheiden:
- De zeggenschap wordt uitgeoefend door rentmeesters: Rentmeesters richten zich bij het uitoefenen van de zeggenschap op het belang van de onderneming zelf. Ze stellen de continuïteit en doelstelling van de onderneming centraal.
- De winst is van de onderneming: De winst dient de continuïteit en doelstelling van de onderneming. De onderneming kan weliswaar eigen vermogen aantrekken door aandelen uit te geven, maar het dividend blijft beperkt tot een redelijke vergoeding voor het verschafte kapitaal.
Het rentmeestermodel wordt toegepast door allerlei ondernemingen, van startende tot gevestigde bedrijven en familiebedrijven die een alternatieve vorm van bedrijfsoverdracht zoeken. In Nederland bestaan meer dan 100 ondernemingen die ingericht zijn volgens het rentmeestermodel. Voorbeelden zijn de Efteling, bouwbedrijf TBI en zorgaanbieder BuurtzorgT.
Ondernemingen die het model al jaren toepassen staan vaak bekend om hun goede werkgeverschap, maatschappelijke betrokkenheid en financiële weerbaarheid. Ze streven net als andere ondernemingen naar (langetermijn) waardecreatie, met als essentieel verschil dat deze waarde in de onderneming blijft en niet voornamelijk de aandeelhouders ten goede komt. Ondernemingen die het rentmeestermodel toepassen, zijn net zo winstgevend, zo blijkt uit onderzoek, maar de winst dient de doelstelling van de onderneming in plaats van de aandeelhouders.1 Ongewenste overnames zijn ondenkbaar, omdat zeggenschap niet te koop is
Het inrichten van het rentmeestermodel is op dit moment kostbaar en tijdrovend omdat het Nederlands recht deze rechtsvorm nog niet kent. Ondernemers maken nu gebruik van complexe structuren met verschillende B.V.’s en stichtingen. Zij maken daarbij veel kosten en lopen tegen beperkingen aan. De introductie van de rentmeestervennootschap als nieuwe rechtsvorm zal dat veranderen.
Anders dan de BVm: Het voorstel voor de BVm heeft een ander doel, namelijk het bieden van (h)erkenning aan sociale ondernemingen. De BVm voorziet niet in de scheiding van zeggenschap en financieel belang en kan daarnaast alleen gebruikt worden door ‘sociale ondernemingen’. De rentmeestervennootschap biedt een fundamenteel andere bedrijfsstructuur die een basis kan zijn voor alle soorten ondernemingen. De BVm biedt geen oplossing voor het toepassen van het rentmeestermodel. De rentmeestervennootschap en BVm kunnen goed naast elkaar bestaan.
Ondernemers aan het woord
“BuurtzorgT heeft met het rentmeestermodel gebruik gemaakt van de ‘snelheid’ van een BV en de ‘integriteit’ van een stichting. We hebben veel moeten knutselen om binnen wet- en regelgeving voor de zorg te vallen. Een nieuwe rechtsvorm is essentieel om de snelheid en integriteit te borgen.”
– Bas van Riet Paap, bestuurder zorgaanbieder BuurtzorgT
“Voys heeft nooit gevoeld als mijn bedrijf. Het is gebouwd op de kennis en kunde van velen. Daarom kies ik voor het rentmeestermodel. Het is voor een gevestigd bedrijf als Voys heel lastig om die transitie te maken. Er moet dus niet alleen een nieuwe rechtsvorm komen, maar ook een manier om eenvoudig over te stappen naar die rechtsvorm.”
– Mark Vletter, oprichter telecombedrijf Voys
“Het kostte ons tienduizenden euro’s en maanden extra om voor het rentmeestermodel te kiezen in plaats van een normale BV. Dat kan startende ondernemers ontmoedigen, terwijl het juist van belang is om afspraken goed te regelen – zeker als je investeerders betrekt. Een rechtsvorm kan ook startups helpen.”
– Niels Meijssen, CEO reisplatform Time to Momo
“We kozen recent voor rentmeesterschap om de missie van de onderneming centraal te houden en de kernwaarden van de onderneming veilig te stellen. Het proces om uiteindelijk te komen tot de daadwerkelijke inrichting is wat ons betreft te complex en intensief en kent vele variabelen. Het zou makkelijker moeten zijn!”
– Maria Smits (3e generatie in familiebedrijf), groenvoorziening Aannemersbedrijf M.J. Smits
1. 2018, Thomsen et al, Industrial Foundations as Long-Term Owners, Wiley