Waarom onze economie toe is aan nieuw eigenaarschap
Voor wie op zoek is naar een eerlijk en duurzaam bedrijfsmodel, kan steward-ownership de oplossing zijn.
Nederlandse ondernemers worden meer gedreven door het streven om een verschil te maken in de wereld, dan door de wens om rijk te worden en veel te verdienen. Dit blijkt uit de Global Entrepreneurship Monitor 2020/2021. Als dat zo is, waarom stappen dan vrijwel alle ondernemers met hun bedrijf in een juridische structuur die erop gericht is om de financiële wensen van aandeelhouders te dienen? En die de missie hieraan ondergeschikt maakt?
De wens om ‘vooral verschil te maken in de wereld’, legt het in dat geval vroeg of laat af tegen de financiële belangen van (toekomstige) aandeelhouders. Het kan anders. Bij steward-owned bedrijven zijn de aandeelhouders dienend aan het bedrijf en de missie van het bedrijf. Het bedrijf zelf is de belangrijkste stakeholder en de missie is leidend.
Voor de lange termijn
Als de missie leidend is, kan een onderneming daadwerkelijk verschil gaan (en blijven) maken in de wereld. Dat is geen gek idee, want het neoliberale geloof dat winst de enige voorwaarde is voor gezond ondernemen, houdt geen stand in een wereld die uitgeput en onbewoonbaar raakt en waarin ongelijkheid groeit. Misschien ken je de cartoon wel waarin vier mensen in een post-apocalyptische setting rond een kampvuur zitten en een man met een gescheurd pak en stropdas belerend zegt: ‘Yes, the planet got destroyed, but for a beautiful moment in time we created a lot of value for shareholders.’ De boodschap: Korte termijn winstmaximalisatie blijkt geen goede lange termijn investering. Steward-ownership borgt de wens van ondernemers die voor een andere route willen kiezen.
Steward-ownership is niet nieuw en wordt al generaties lang toegepast, zij het door een relatief klein aantal bedrijven. Een aantal pionierende ondernemers heeft innovatieve manieren gevonden om twee universele principes in het DNA van bedrijven te verankeren: zelfbestuur en winst dient de missie. Deze principes stellen bedrijven in staat om onafhankelijk en missie-gedreven te blijven. Lees meer over de principes en vormen van steward-ownership.
Elk steward-owned bedrijf heeft een eigen unieke missie. Het kan bijvoorbeeld gaan om het tegengaan van afval in de kledingindustrie, het betalen van eerlijke prijzen aan koffieboeren, of het zijn van de beste hypotheekverstrekker voor starters. Het ene steward-owned bedrijf richt zich op een maatschappelijk doel, terwijl een ander vooral hoogwaardige producten wil leveren. Wat alle steward-owned bedrijven gemeen hebben, is de overtuiging dat winst slechts een voorwaarde is om aan de missie te blijven werken.
Is dat niet oliedom? Nee, als je als ondernemer of investeerder een goede compensatie wil voor het risico dat je neemt, maar er niet op uit bent om een onderneming als een vaatdoek uit te wringen, kun je binnen de kaders van steward-ownership nog steeds succesvol ondernemen en investeren. Alleen kan je dat niet meer ten koste van de onderneming doen. Eerlijk toch?
Wie bepaalt de koers?
Om dat streven te borgen, bepalen ‘stewards’ de koers. Zij beheren het stemrecht dat normaal gesproken bij aandeelhouderschap hoort. In hun besluiten staan het belang van het bedrijf en de missie van het bedrijf voorop. Stewards houden het stemrecht tijdelijk en kunnen het niet verkopen. Ze dragen het simpelweg over aan hun opvolgers en hebben geen persoonlijke incentive voor korte termijn winstmaximalisatie. Stewards werken bij het bedrijf, of zijn er nauw aan verbonden, waardoor ze in staat zijn om te sturen op meer dan financiële informatie. De missie, klanten, medewerkers, leveranciers en de toekomst van het bedrijf kunnen daardoor een veel grotere rol spelen in besluitvorming.
Op die manier staat eigenaarschap voor ‘verantwoordelijkheid’ en vrijheid om te bepalen wat het beste is voor het op de lange termijn werken aan de missie van de onderneming. Zowel de Amerikaanse als de Nederlandse vereniging van grote bedrijven (de Business Round Table en VNO-NCW) hebben sinds kort de mond vol over het streven naar brede welvaart en waardecreatie voor allerlei stakeholders in plaats van de eenzijdige focus op het maximaliseren van aandeelhouderswaarde. Tegelijkertijd worden de plannen van CEO’s die deze wens omzetten in actie onder druk van activistische aandeelhouders van tafel geveegd, omdat deze plannen onvoldoende oog hebben voor korte termijn winstmaximalisatie. Het gebeurde Paul Polman jaren geleden bij Unilever en het gebeurde Emmanuel Faber kort geleden bij Danone.
Steward-owned pioniers
Dat staat in schril contrast met de realiteit bij steward-owned bedrijven. Triodos Bank is in 1980 opgericht, net voordat het neoliberalisme aan een onstuitbare opmars begon. De oprichters van Triodos Bank richtten een stichting op die alle aandelen van Triodos Bank tot op de dag van vandaag beheert. De stichting geeft stemrechtloze certificaten van aandelen uit, zodat de bank bij investeerders eigen vermogen kan ophalen om te groeien, maar geen zeggenschap uit handen geeft en daardoor onafhankelijk kan blijven van beleggers met een focus op korte termijn winstmaximalisatie.
Het gebrek aan korte termijn winstbejag heeft van de bank één van de meest duurzame banken ter wereld gemaakt. De missie van de bank is om het geld van klanten te laten werken aan positieve maatschappelijke, ecologische en culturele veranderingen. Het is geen holle missie waar aandeelhouders zich met een ander motief achter verschuilen, maar een missie waar de bank daadwerkelijk aan werkt en waar klanten bewust voor kiezen.
Toen na het uitbreken van de kredietcrisis het vertrouwen in de financiële sector een dieptepunt bereikte, moest Triodos Bank uitleggen waarom zij niet massaal in onverantwoorde financiële producten hadden gehandeld. De verantwoorde bedrijfsvoering en focus op de missie trekt klanten aan. Sinds de kredietcrisis is het aantal klanten van Triodos Bank vervijfvoudigd.
Andere voorbeelden van Nederlandse bedrijven die floreren dankzij hun steward-ownership structuur zijn biologische supermarktketen Odin, cv-ketelfabrikant Remeha en surfschool The Shore. Bekijk een uitgebreid overzicht op onze website. Buiten onze landsgrenzen passen bedrijven als Bosch, Carlsberg, Rolex, Weleda en Zeiss met succes de steward-ownership principes toe. Deze en andere bedrijven vertellen een ander verhaal over het kapitalisme. In plaats van een privaat winststreven als motor, laten ze zien dat het kapitalisme menselijk kan zijn en naar onze hand te zetten is. Zo kunnen we ondernemingen bouwen die hun missie centraal stellen en voor de lange termijn bijdragen aan een wereld waarin we willen leven.
Het is tijd voor een transitie!
Ondernemers die nu een bedrijf starten, of hun bedrijf willen overdragen, kunnen ervoor kiezen om de steward-ownership spelregels in te voeren. Niels Meijssen, oprichter van Moonback, koos er in 2020 voor. Niels kwam tijdens het begin van de coronapandemie terug van een reis en las bij thuiskomst dat Booking.com staatssteun had aangevraagd. Een bedrijf dat een jaar eerder nog miljarden aan haar aandeelhouders had uitgekeerd, klopte bij de belastingbetaler aan. Het wrong bij Niels al langer dat Booking.com hotels volledig afhankelijk had gemaakt en hen een steeds hogere commissie vroeg, met hotelgasten als betaler van de rekening. De staatssteun was voor Niels de druppel. Hij kondigde op Linkedin aan een eerlijk en steward-owned alternatief te willen starten dat hotels en hotelgasten dient in plaats van beleggers spekt. Hij ontving bijna veertigduizend steunbetuigingen en haalde in een mum van tijd 2 miljoen euro met crowdfunding op om van start te gaan.
Niels is één van de ondernemers die voor steward-ownership kiest. Hij herdefinieert de spelregels van ondernemen fundamenteel en brengt ze in lijn met zijn intenties. Moonback bestaat om zijn missie ten uitvoer te brengen en verschil te maken in de wereld. Als dat is waar de meeste ondernemers door gedreven worden, dan is steward-ownership het fundament om op te bouwen.
Enthousiast geworden?
Ben je enthousiast geworden en wil je weten hoe je met steward-ownership jouw onderneming kunt laten bloeien en trouw kunt laten zijn aan haar missie? Neem dan contact op, we helpen je graag verder!